We durfden, we gingen en selecteerden 89 schilderijen voor Vivian Suters tentoonstelling in de Vleeshal, opgedragen aan de worm in het waterglas. Het is onmogelijk om de schilderijen van de Zwitsers-Argentijnse Suter te bekijken zonder na te denken over waar en hoe ze leeft en werkt. Sinds 1983 woont Suter op het terrein van een voormalige koffieplantage aan de rand van Panajachel, Guatemala. Dit kleine dorpje ligt aan de oevers van het magische meer van Atitlán, omsloten door vulkanisch gebergte. Hier, in haar eigen microkosmos net buiten het dorp, schildert de zeer productieve Suter wanneer ze maar kan, in een leven dat wordt bepaald door terugkerende rituelen. Elke dag begint bijvoorbeeld met beslissen waar ze gaat schilderen: bij de mangoboom, onder de schaduw van hoge tropische beplanting, of in en rond haar atelier hoger op de steile helling van de vulkaan. Vanaf daar had je ooit een ongelooflijk uitzicht op het meer en de omliggende bergketen. Nu zie je een dicht labyrint bestaande uit takken en gebladerte van bomen die de kunstenaar plantte vanaf het moment dat ze het terrein ging bewonen. In de loop der jaren zag Suter hoe haar uitzicht geleidelijk veranderde. Het is een proces dat ze liet gebeuren, waarbij ze van elke fase in gelijke mate genoot.

Deze benadering is ook kenmerkend voor het werk van Suter. Haar directe natuurlijke omgeving is onderdeel geworden van het schilderproces. Tropische regens spoelen nieuwe penseelstreken weg, blaadjes en modder plakken aan drogende verf, en haar drie geliefde honden laten hun voetafdruk ken achter op de doeken, of ze dit nu wil of niet. Voor Suter zijn leven en werk niet enkel met elkaar verweven; ze omvatten ook een zekere onvermijdelijkheid.

Er bestaat een risico om Vivian Suters leven(s)werk in Guatemala te exotiseren of te romantiseren. Een van de terugkerende verhalen gaat als volgt: door de levendige kunstscene van Basel te verlaten in de jaren 1980 koos Suter voor een afgezonderd leven in Panajachel, waarbij ze de wereld de rug toekeerde om zich uitsluitend op haar kunst te concentreren. Maar Suter is in veel opzichten juist bijzonder verbonden met de wereld. Haar leven speelt zich af op een kruispunt waar verschillende globale geschiedenissen van ontheemding en strijd samenkomen — of het nu gaat om haar door migratie gevormde familiehistorie, herhaaldelijke tropische natuur rampen of het koloniale verleden en de burgeroorlog die haar bestaansvoorwaarden bepalen in het heden. Bovenal staat Vivian Suter in een constante en wederkerige relatie met haar omgeving: ze vat deze in haar schilderijen zoals deze in het moment voor haar bestaat. Schilderen is een bevrijdende daad voor Suter — en tegelijkertijd ook een noodzakelijke.

Gezien dit alles is het niet verwonderlijk dat de kunstenaar geen interesse heeft in lineaire chronologie. Als haar schilderijen af zijn, blijven ze leven. De natuur grijpt ook na het maken in als co-auteur, tijdens rituelen van stapelen, ophangen, drogen, verplaatsen en spijkeren. De werken van Suter bestaan niet als individuele entiteiten. Elke keer dat de kunstenaar haar schilderijen in een ruimte installeert, vormen ze gezamenlijk een nieuw kunstwerk, waarbij er nieuwe relaties, betekenissen en perspectieven ontstaan. Een tentoonstelling van Suter kan misschien het best vergeleken worden met een ecosysteem: een combinatie van klimatologische, zintuiglijke en emotionele ervaringen die allemaal met elkaar verbonden zijn.

Worm in a Water Glass is een echo van de specifieke context waarin Suter werkt en leeft. Tegelijkertijd gaat de tentoonstelling een dialoog aan met de ruimte van de Vleeshal. Terwijl schilderen een solitaire daad is voor Suter, is het installeren van een tentoonstelling een gezamenlijke activiteit. De kunstenaar en curator brachten lange tijd door in de tentoonstellingsruimte om elk doek op associatieve wijze een juiste plaats te geven. Langzaam maar zeker ontstond een habitat van panoramische vergezichten, een woeste corridor en kleurrijke confrontaties. Deze tentoonstelling nodigt uit om nieuwe en bekende emoties te ontdekken, in de omgeving te verdwalen en terugkerende motieven te vinden zoals planten uit Vivian’s tuin, de veranda bij haar studio en haar drie honden. Zoals Nabila Abdel Nabi schreef: “Entering the universe of Vivian Suter’s paintings shifts one’s sense of being in time.”

Achter de schermen