In de groepstentoonstelling Tatar* Kiss worden de vaak onzichtbare verstrengelingen van kolonialisme, voornamelijk vanuit een Nederlands en Russisch perspectief, onderzocht door middel van persoonlijke verhalen van de deelnemende kunstenaars en curatoren. In deze tentoonstelling komen verhalen van collectief verzet, vreugde en liefde, die voortkomen uit complexe culturele geschiedenissen, naar voren, maar wordt ook het geweld en de culturele uitwissing die Nederlandse en Russische imperia en regimes hebben veroorzaakt onthult en erkent.

De titel van de tentoonstelling, Tatar* Kiss, verwijst naar een term die werd gebruikt voor een tongzoen in het Tsarenrijk van Moskou, het huidige Rusland. Rond de 18e eeuw werd deze term vervangen door ‘Franse kus’, wat bredere politieke verschuivingen uit die tijd weerspiegelde, zoals de racialisering van niet-christelijke en nomadische volkeren die inheems zijn in Azië, en die homogeen werden aangeduid als Tataren (of Tartaren). Deze verschuivingen werden mede beïnvloed door het Europese Verlichtingsdenken en boeken zoals North and East Tartary (1692) van de Nederlandse geograaf en politicus Nicolaes Witsen. Terwijl ‘Tataren’ als ‘barbaars’ werden bestempeld en daardoor het doelwit werden van kolonisatie, positioneerde Rusland zichzelf als een ‘beschaafd’ rijk, en koloniseerde actief de volkeren die door Witsen beschreven werden in zijn boek. Veel van deze volkeren maken vandaag de dag nog steeds deel uit van wat nu de Russische Federatie is.

De groepstentoonstelling Tatar* Kiss toont werken van zeven kunstenaars met verschillende culturele achtergronden: Bashqort, Buryat-Mongools, Circassisch, Wolga-Tataars, Kalmuks en Curaçaos. De werken in de tentoonstelling onthullen de medeplichtigheid van imperiale regimes, verzetten zich tegen het idee dat koloniale en postkoloniale periodes strikt van elkaar gescheiden zijn, en erkennen dat kolonisatie en dekoloniale weerstand gelijktijdig bestaan. Sommige kunstenaars in deze tentoonstelling tonen bijvoorbeeld hoe inheemse volkeren die ooit door Rusland gekoloniseerd zijn, ook deelnamen aan Europese koloniale projecten zoals de Napoleontische oorlogen (Stas Shärifullá en Ziliä Qansurá) of de zogeheten human zoos (Victoria Sarangova). Ze bevragen bestaande verzoeningspraktijken en volgen de routes die ontwortelde tot slaaf gemaakten naar plantages brachten, evenals de reis van zogenoemde koloniale goederen naar Europa voor de wereldhandel, ook met Rusland (Lakisha Apostel). Sommigen keren zich tot het prekoloniale verleden om een duurzamere toekomst te verbeelden (Milana Khalilova), terwijl anderen de voortdurende culturele uitwissing aankaarten en ruimte creëren waar hun talen vrijuit gesproken en gehoord kunnen worden (Yaniya Mikhalina en Natalia Papaeva).

Tatar* Kiss brengt een levendige verzameling verhalen samen die worden gevlochten door de handen van vrouwen, gedanst door en met voorouders, gezongen door kameraden, gefluisterd door de wind, water en land als getuigen. In de tentoonstelling is er ruimte voor emancipatie en zorg. Haat, uitbuiting en geweld worden erkend, maar er is ook het verlangen deze te vervangen door liefde en vreugde. We kussen de imperia terug, met de tongen die zij ons hebben doen vergeten.

Yaniya Mikhalina is een Volga-Tataarse kunstenaar, gevestigd in Oslo, die de postkoloniale realiteiten, het moeilijke verleden en mogelijke scenario's voor reparatieve toekomsten onderzoekt. Ze werkt multidisciplinair, voornamelijk met (bewegend) beeld, geluid, archiefstukken en niet-materieel erfgoed. Mikhalina staat op het punt haar PhD in artistiek onderzoek af te ronden aan de Kunstacademie van Trondheim, NTNU, met het project The Colonial Madness: Feminist-Indigenous Cosmologies.

Milana Khalilova is een kunstenaar en ontwerper, geboren in het dorp Zalukokoazhe in Kabardino-Balkarië, Noord-Kaukasus. Ze studeerde af aan het College of Design van de Kabardino-Balkaria State University, vernoemd naar Khatuta Berbekov, in 2004. In 2017 was ze resident van de Mikhail Shemyakin Foundation in Frankrijk. Tot voor kort woonde ze in Nalchik, Kabardino-Balkarië. Ze werkt voornamelijk met animatie, traditionele ambachtstechnieken en boekontwerp. Haar professionele en onderzoeksinteresses omvatten de interactie tussen de archaïsche vormen van volks-, collectieve kunst en hedendaagse kunstpraktijken, evenals werk met het ‘moeilijke erfgoed’ van de Noord-Kaukasus. Een van haar recente projecten is het gezamenlijke onderzoek Ulyap Songs: Beyond Circassian Tradition (2023), uitgebracht en gepubliceerd door FLEE.

Natalia Papaeva is een kunstenaar, geboren en getogen in Buryatia (Oost-Siberië) en gevestigd in Nederland. Haar artistieke proces wordt in gang gezet met tekst—gelezen of geschreven—die ze vervolgens vertaalt naar bewegingen, beelden, geluiden. Vaak gebruikt ze haar bedreigde moedertaal in haar praktijk. Ze brengt de Buryatse taal van de huiselijke sfeer naar het publieke domein en verzet zich daarmee tegen het idee van bedreiging. Papaeva behaalde haar BA aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en won in 2018 de TENT Rotterdam Award voor het beste videowerk. Van 2022 tot 2024 was Papaeva resident aan de Rijksakademie in Amsterdam. Haar werk is getoond bij HKW, M HKA, frei_raum Q21 exhibition space/MuseumsQuartier, de Aziatische Biënnale en andere internationale platforms.

Evenementen

27 september

Opening Tatar* Kiss

13:00 – 15:00